هومیوپاتی (مشتق از دو کلمه یونانی hómoios (مشابه ) و páthos (رنج بردن) ) دانشی است که برای درمان بیماریها به جای تمرکز بر یک بخش از بدن به بهبود کلی بیمار و بازگرداندن سلامت کامل به فرد میپردازد. از این رو درمانها در این دانش شفابخش هستند و در راستای بهبود تمامی نشانههای جسمی و روحی بیمار انتخاب میشوند. پزشک هومیوپات علاوه بر گوش کردن به نشانههایی از بیماری که خود بیمار بیان میکند برای یافتن نشانههایی دیگر که به نظر فرد کم اهمیت میرسند نیز معایناتی انجام میدهد. علت این امر این است که بیماری نشانهای از بروز اختلال و یا ناهماهنگی در بدن است. در هومیوپاتی عقیده بر این است که تصویر کلی وضعیت بیمار چگونگی ابتلای او را به بیماری توضیح میدهد. درمانهای هومیوپاتی باید مناسب با نوع بیماری، شخصیت و طبیعت بیمار انتخاب شوند. از این رو ممکن است برای دو بیمار با یک بیماری مشابه،با توجه به طبع آنها دو نوع درمان جداگانه تجویز شود. همچنین هر یک از درمانهای هومیوپاتی را میتوان برای بهبود چندین بیماری در افراد مختلف به کار برد. دانش هومیوپاتی بر پایه عبارت” مشابه،مشابه را درمان میکند” بنا شده است. این فلسفه به سده پنجم پیش از میلاد مسیح باز میگردد و به وسیله بقراط بیان شده است. در سده نوزدهم این نظریه توجه پزشکی آلمانی به نام دکتر ساموئل هلنمان را به خود جلب کرد. وی بر این عقیده بود که علم پزشکی در آن زمان بسیار خشن است و به جای درمان بیماریها،بهبود بیمار را به تأخیر میاندازد. هانمان مشاهده کرد که داروی تهیه شده از عصاره گنه گنه همانطور که مالاریا را درمان میکند در صورت مصرف مقداری اندک از ان سبب بروز نشانههای همان بیماری در یک فرد سالم میشود. در تحقیقات بعدی وی متوجه شد که بروز این نشانهها ناشی از مقاومت بدن در برابر بیماری بوده است. از این رو تجویز حجمی اندک از مادهای که در فرد سالم سبب بروز نشانههای یک بیماری میشود،میتواند بدن بیمار را برای مقابله با همان نشانهها تحریک کند. هانمان تحقیقاتی بسیار به نام “اثباتها” انجام داد. در این تحقیقات او حجمی اندک از یک ماده را به افراد سالم میداد و نشانههای بروز کننده ناشی از این عمل را یادداشت میکرد. سرانجام این مواد به صورت بسیار رقیق شده و با توجه به نشانههای مشابه به بیماران تجویز شدند و نتایجی امیدوار کننده به دست آمدند.
هومیوپاتی نوین بر پایه فعالیتهای هانمان بنا شده است و درمانها از گیاهان، مواد معدنی و جانوران به صورت بسیار رقیق شده تهیه میشوند.
محصولات هوموپاتیک طبق تعریف عبارتند از هر محصول پزشکی که از مواد یا ترکیباتی که مایه ی هوموپاتیک نامیده می شوند آماده شود:
1- گیاهان: همه ی گیاه یا بخشی از آن، گیاه مورد استفاده باید عاری از هر گونه آفت، پوسیدگی،پژمردگی باشد.
2-ترکیبات شیمیایی: مواد معدنی، عناصر، نمکها،اسید و هر ماده شیمیایی صناعی محلول در آب یا الکل یا پودرشده همراه با لاکتوز.
3- ترکیبات حیوانی: تمام بخش های بدن حیواناتی از قبیل مورچه، یا بخشی از بدن حیوانات یا ترشحات آن ها(گاو،گوسفند،خوک و…)(سارکود) استفاده می شود.
4- نوزود: نوزود از مواد ارگانیک مشتق از محصولات غیرفعال بیماری یا کشت میکروارگانیسم ها (ویروس،باکتری و قارچ) تهیه می شود.
این درمانها توان بهبود بدن را به وسیله تحریک و تنظیم سیستم ایمنی فعال می کند.
در واقع عقیده بر این است که خواص درمانی این مواد در هر مرحله از رقیق سازی به دلیل حذف ناخالصیها و کاهش عوارض جانبی بیشتر میشوند.
با استفاده از روش رقیق کردن احتمال مسمومیت به حداقل می رسد از طرفی ماده مورد استفاده در حلال بسیار ناچیز خواهد بود( در حد نانو)،امروزه دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که خواص مواد در مقادیر بسیار ناچیز و در حد نانو تغییر می کند.این مواد محلول بسیار کوچک به راحتی قادر به عبور از سلول بوده و می توانند باعث تغییرات بیوشیمیایی شود .
مکانیسم عمل هومیوپاتی به طور کامل مشخص نیست و از طرفی نباید برای همه بیماری ها به تنهایی به کار برده شود.
موادی که در هومیوپاتی برای تهیه درمان به کار میروند ابتدا برای به دست آوردن ترکیبات اصلی آنها در الکل خیسانده میشوند. این محلول ابتدایی را “تنتور مادر” مینامند که در مضربهای 10(مقیاس دهگان نامیده شده،با علامت X نشان میدهند) و مضربهای 100(مقیاس صدگان نامیده شده، با علامت C نشان داده میشوند) رقیق میشود. در هر مرحله از رقیق سازی برای افزایش انرژی به درمان به دست آمده و کاهش بیشتر ناخالصیها محلول را به شدت تکان میدهند. به این تکانها انرژی دهی و یا “توان بخشی” دارو میگویند.درمانها ممکن است به شکل قرص تبدیل شده و یا به صورت محلول،مرهم،پماد،پودر و … مصرف شوند. درمانهای با توان بالا(رقیقتر) برای درمان بیماریهای شدید و درمانهای با توان کمتر(کمتر رقیق شده) برای درمان بیماریهای سادهتر به کار میروند.
دیدگاه هومیوپاتی در درمان بیماریها این گونه است که در طول مدت درمان نشانههای بیماری از یک بخش مهم به بخشی کم اهمیتتر منتقل میشوند. همچنین بهبود بیمار از درون به بیرون حاصل میشود و نشانههایی که زودتر بروز میکنند زودتر نیز برطرف میشوند. این مطلب را “قانون مسیر درمان” مینامند. در برخی موارد نشانههای بیماری با مصرف درمان تشدید میشوند ولی این امر زودگذر بوده،به “بحران بهبود” معروف است. در این حالت درمان تا زمان تغییر حالت و بهبود بیمار ادامه مییابد. معمولاً با استفاده از درمانهای هومیوپاتی بهبود بیمار به سرعت حاصل میشود و این امر ناشی از ماهیت بیماری،قدرت درمان و همچنین سن و میزان سلامت بیمار است.
هومیوپاتی از 4 اصل برای تجویز داروها استفاده می کند: شباهت،رقیق سازی،پویایی و شخص گرایی مشاوره ابتدایی هومیوپاتی حدود یک ساعت زمان میبرد و در این مدت متخصص تصویری کامل از بیمار، چگونگی و شخصیت او و همچنین سوابق بیماری و درمانی فرد را به دست میآورد. بر پایهی این اطلاعات هومیوپاتها درمان مناسب(که معمولاً با غلظت 6C است) را انتخاب میکند.
. مشاورههای بعدی کوتاهتر هستند و پزشک چگونگی نگهداری و مصرف درمان را به بیمار آموزش میدهد. همگان بر این عقیده هستند که درمانهای هومیوپاتی بدون خطر بوده، اعتیادآور نیست اما با این وجود باید تحت نظارت دولت و اداره بهداشت و از منابع مشخص تهیه شوند.
با توجه به این که کارآزمایی های بالینی انجام شده قادر به اثبات کارایی این روش در درمان نبوده اند، بنابراین هنوز استفاده از این روش برای درمان به تنهایی توصیه نمی شود.
تاریخچه هومیوپاتی
بقراط (پدر علم پزشکی) بر این عقیده بود که بیماریها ناشی از عوامل طبیعی موجود در دنیا و محل زندگی ما هستند. این عقیده برخلاف نظری بود که سالیان سال در ذهن مردم رسوخ کرده بود و بیماریها را تنبیهی از سوی خدایان میدانست. بقزاط معتقد بود که باید مراحل بیماری را به دقت مورد مشاهده قرار داد و داروها باید نیروی درونی بدن را برای مقابله با نشانههای بیماری تحریک کنند. وی نظریه” مشابه،مشابه را درمان میکند” را ترویج داد و درمانهایی بسیار بر این اساس تهیه کرد. از این رو بقراط در مدت زندگی علمی خود اساس هومیوپاتی را بنا نهاد که البته برای سدههای متوالی مورد بیتوجهی قرار گرفت.اگرچه هنوز مردم بر این عقیده بودند که بیماریها ناشی از عوامل ماورائالطبیعه هستند ولی در دوران تمدن روم شناختی بیشتر نسبت به بدن انسان به دست امد و بسیاری از گیاهان برای درمان بیماریها مورد استفاده قرار گرفتند و دانش پزشکی نسل به نسل افزایش یافت. در ابتدای سده شانزدهم پزشکی سوئیسی به نام پاراسلسوس(1493-1541) بیان کرد که نشانههای بیماری به سبب عوامل محیطی بروز میکنند. همچنین او گیاهان و مواد طبیعی را کلید بهبودی بیماریها میدانست و به نظریه” مشابه،مشابه را درمان میکند” اعتقاد داشت. او نظریهای به نام ” نظریه نشانههای ظاهری” دارد. این نظریه بیان میکند که ظاهر گیاه و مواد موجود در آن به پزشک نشان میدهد که این گیاه توانایی درمان چه نوعی از بیماری را دارد.
در طول سدههای بعدی دانش شناخت عملکرد بدن و خواص گیاهان افزایش یافت. برخلاف این پیشرفت درمانها در علم پزشکی بسیار خشن بودند و چه بسیاری از بیمارن که ناخواسته و به دلیل استفاده از داروها بیماریشان تشدید شد و یا مردند. این موضوع با تلاشهای هانمان،پدر هومیوپاتی نوین،مغایرت بسیار داشت. وی که کار خود را در اواخر سده هجدم شروع کرد، در یاداشتهای ابتدایی خود آزمایشهای سخت و طاقت فرسا بر روی بیماران را نکوهش کرده، برای داشتن زندگی سالم استفاده از رژیم غذایی مناسب،پاک نگاه داشتن محیط زندگی و رعایت کامل بهداشت را توصیه میکند. در سال 1790 توجه وی به عصاره گنه گنه که درمانی موثر در بهبود بیماری مالاریا بود جلب شد. هانمان در ابتدا این ماده را روی خود و سپس روی دوستان و افراد خانواده مورد آزمایش قرار داد و نتایج را ثبت کرد. او این تجربیات ساده را “اثباتها” نامید. این نتایج هانمان را به اثبات درمانهای بیشتری رساند و سبب شد تا او دوباره نظریه “مشابه،مشابه را درمان میکند” را بهتر درک کرده،ترویج دهد.
در سال 1812 بسیاری از آزمایشها و اثباتهای هانمان به نتیجه رسید و پزشکانهی دیگر نیز هومیوپاتی را برای درمان بیماران خود انتخاب کردند. هانمان در دانشگاه لایپزیگ تدریس هومیوپاتی را شروع کرد و مقالات ارزشمندی حاصل از سالها تحقیق را به رشته تحریر درآورد. وی تا آخرین روزهای عمر خود به تحقیق،تدریس و آزمایش برای به دست آوردن درمانهای رقیقتر و پرتوانتر ادامه داذ.
اگرچه فعالیتهای او از گزند بدگویان در امان نبود اما توانست در دهه 1830 پیروان زیادی را به خود جلب کند. دز سال 1831 در مرکز اروپا وبا فراگیر شد و هانمان کافور را توصیه کرد. با استفاده از این درمام بسیاری از مردم و از ان جمله دکتر فردریک کوئین که در آن زمان یک کارآموز بود بهبود یافتند.او اولین بیمارستان هومیوپاتی در لندن را در سال 1849 تأسیس کرد. شیوع بعدی وبا در انگلستان تأثیر کافور در درمان بیماری را به اثبات رساند،چرا که تعداد بیماران بهبود یافته در بیمارستان هومیوپاتی بسیار بیشتر از سایر بیماران بود.
در ابتدای سده نوزدهم دکتر هرینگ در آمریکا “قانون بهبود” را وضع کرد. این قانون چگونگی ابتلا به بیماری و انتقال نشانهها از یک بخش بدن به بخش دیگر در مدت درمان را بیان کرد. دکتر جیمز تایلر کنت نظریه انواع مزاج را در سالهای بعدی بیان کرد که امروزه پایه هومیوپاتی کلاسیک و تهیه درمانهای نیرومند است.
نکات مهم در مصرف دارهای هومیوپاتی
به عنوان یک قانون کلی داروهای هامیوپاتی فقط باید هنگامی مصرف شوند که مورد نیاز هستند و به محض اینکه بهبودی حاصل شد باید مصرف دارو را قطع کرد.
اگر نشانههای بیماری تشدید شود به قول هومیوپاتها تشدید شود،ممکن است به این معنی باشد که دارو موثر بوده و نیروی حیاتی را تحریک و وارد میدان عمل نموده است. اگر چند ساعت پس از مصرف دارو نشانههای بیماری تغییری نکند باید مصرف دارو قطع شده و به سیستم ایمنی اجازه داده شود تا با بیماری مبارزه کند.
خنثی کننده های داروهای هومیوپاتی
سیر(اعم از خام یا پخته)،سبزیجات معطر (نعنا،ترخان،ریحان،شنبلیله،مرزه و…) ادویههای تند و معطر(ادویه کاری،دارچین،فلفل تندو…) عطر،ادکلن،قهوه،نسکافه و مشروبات الکلی.
نکته خیلی مهم: بهتر است زنان باردار از داروهای هومیوپاتی استفاده نکنند چرا که هیچ کارآزمایی بالینی کنترل شدهای در مورد این روش انجام نشده است.